Dlaczego warto studiować Biblię

[cezary123]

Kiedy mówiłem o Jahwe z Jezusem w niebiańskim gnieździe, miałem po prostu na myśli przenośnię, skojarzenie z jakimś orłem wysoko na skale czy coś w tym rodzaju.
Okazuje się jednak, że w Księdze Izajasza opisane są naprawdę niebiańskie upierzone istoty.
Był też niedawno werset o tym, jak Bóg bierze pod skrzydła swoje wierne istoty.
Widocznie starożytni kojarzyli podobnie jak ja.

(1): W roku śmierci króla Ozjasza ujrzałem Pana siedzącego na wysokim i wyniosłym tronie, a tren Jego szaty wypełniał świątynię. (2): Serafiny stały ponad Nim; każdy z nich miał po sześć skrzydeł; dwoma zakrywał swą twarz, dwoma okrywał swoje nogi, a dwoma latał. (3): I wołał jeden do drugiego: Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów. Cała ziemia pełna jest Jego chwały. (4): Od głosu tego, który wołał, zadrgały futryny drzwi, a świątynia napełniła się dymem. (5): I powiedziałem: Biada mi! Jestem zgubiony! Wszak jestem mężem o nieczystych wargach i mieszkam pośród ludu o nieczystych wargach, a oczy moje oglądały Króla, Pana Zastępów! (6): Wówczas przyleciał do mnie jeden z serafinów, trzymając w ręce węgiel, który kleszczami wziął z ołtarza. (7): Dotknął nim ust moich i rzekł: Oto dotknęło to twoich warg: twoja wina jest zmazana, zgładzony twój grzech. (8): I usłyszałem głos Pana mówiącego: Kogo mam posłać? Kto by Nam poszedł? Odpowiedziałem: Oto ja, poślij mnie! [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 6]



"Słowa, które wypowiadały serafiny, są częścią hymnu Sanctus śpiewanego podczas Eucharystii w wielu obrządkach chrześcijańskich".
https://pl.wikipedia.org/wiki/Serafin_(anio%C5%82)


Mniejsza o serafiny i inne senne majaki, ale oczyszczanie nieczystych warg wypalaniem rozżarzonym węglem, to dosyć ciekawy sposób. Symbolika snu jak trzeba. We śnie jesteśmy sami i tylko sobą, nikogo nie ma oprócz nas. Ale PAN ponoć realny. Inny przecież być nie może. I nadal wredny.

(9): I rzekł [mi]: Idź i mów do tego ludu: Słuchajcie pilnie, lecz bez zrozumienia, patrzcie uważnie, lecz bez rozeznania! (10): Zatwardź serce tego ludu, znieczul jego uszy, zaślep jego oczy, iżby oczami nie widział ani uszami nie słyszał, i serce jego by nie pojęło, żeby się nie nawrócił i nie był uzdrowiony. (11): Wtedy zapytałem: Jak długo, Panie? On odrzekł: Aż runą miasta wyludnione i domy bez ludzi, a pola pozostaną pustkowiem. (12): Pan wyrzuci ludzi daleko, tak że zwiększy się pustynia wewnątrz kraju. (13): A jeśli jeszcze dziesiąta część [ludności] zostanie, to i ona powtórnie ulegnie zniszczeniu jak terebint lub dąb, z których pień tylko zostaje po zwaleniu. Reszta jego [będzie] świętym nasieniem. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 6]

Koniec wizji, PAN wraca do polityki, do walk plemion Izraela:

(1): Za czasów Achaza, syna Jotama, syna Ozjasza, króla Judy, wyruszył Resin, król Aramu, z Pekachem, synem Remaliasza, królem Izraela, przeciw Jerozolimie, aby z nią toczyć wojnę, ale nie mógł jej zdobyć. (2): I przyniesiono tę wiadomość do domu Dawida: Aram stanął obozem w Efraimie! Wówczas zadrżało serce króla i serce ludu jego, jak drżą od wichru drzewa w lesie. (3): Pan zaś rzekł do Izajasza: Wyjdźże naprzeciw Achaza, ty i twój synek, Szear-Jaszub, na koniec kanału Wyższej Sadzawki, na drogę Pola Folusznika, (4): i powiesz do niego: Uważaj, bądź spokojny, nie bój się!... Niech twoje serce nie słabnie z powodu tych dwóch oto niedopałków dymiących głowni, z powodu zaciekłości Resina, Aramejczyków i syna Remaliasza: (5): dlatego że Aramejczycy, Efraim i syn Remaliasza postanowili twą zgubę, mówiąc: (6): Wtargnijmy do Judei, przeraźmy ją i podbijmy dla siebie, a królem nad nią ustanowimy syna Tabeela! (7): Tak mówi Pan Bóg: Nic z tego - nie stanie się tak! [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 7]

A co się stanie?

(12): I znowu Pan przemówił do Achaza tymi słowami: (13): Proś dla siebie o znak od Pana, Boga twego, czy to głęboko w Szeolu, czy to wysoko w górze! (14): Lecz Achaz odpowiedział: Nie będę prosił i nie będę wystawiał Pana na próbę. (15): Wtedy rzekł [Izajasz]: Słuchajcie więc, domu Dawidowy: Czyż mało wam naprzykrzać się ludziom, iż naprzykrzacie się także mojemu Bogu? (16): Dlatego Pan sam da wam znak: Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel. (17): Śmietanę i miód spożywać będzie, aż się nauczy odrzucać zło, a wybierać dobro. (18): Bo zanim Chłopiec będzie umiał odrzucać zło, a wybierać dobro, zostanie opuszczona kraina, której dwóch królów ty się uląkłeś. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 7]


(19): Pan sprowadzi na ciebie i na twój lud, i na dom twego ojca czasy, jakich nie było od chwili odpadnięcia Efraima od Judy. (20): W owym dniu zagwiżdże Pan na muchy przy końcu odnóg nilowych w Egipcie i na pszczoły w ziemi asyryjskiej. (21): I przylecą, i wszystkie razem obsiądą parowy potoków i rozpadliny skalne, każdy krzak kolczasty i wszystkie pastwiska. (22): W owym dniu ogoli Pan brzytwą, wynajętą za Rzeką, głowę i włosy na nogach, także i brodę obetnie. (23): W owym dniu każdy będzie hodował sztukę bydła i dwie owce, (24): a dzięki obfitemu udojowi mleka będzie jadł śmietanę. Zaiste, śmietanę i miód jeść będzie każdy pozostały w kraju. (25): W owym dniu wszelki obszar, tam gdzie jest tysiąc winnych szczepów wartości tysiąca syklów srebrnych, będzie pastwą głogu i cierni. (26): Ze strzałami i z łukiem wejdzie tam [myśliwy], bo cała ziemia będzie [pokryta] głogiem i cierniami. (27): A we wszystkie góry, które się uprawiało motyką, nikt się nie zapuści, bojąc się głogu i cierni; posłużą one na wygon dla wołów i do deptania przez trzodę. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 7]

Głowa, broda i nogi to jakieś elementy systemu państwowego czy narodowego w przenośni. PAN się rozzłościł, bo wierni nie byli wierni i dlatego chwycił za brzytwę i eliminował byty (dobrze, że nie brzytwą Ockhama).


(1): Pan powiedział do mnie: Weź sobie wielką tabliczkę i napisz na niej zwykłymi literami: Maher-Szalal-Chasz-Baz. (2): Następnie znajdź mi świadków godnych zaufania: kapłana Uriasza i Zachariasza, syna Jeberekiasza! - (3): Zbliżyłem się też do prorokini. Ona poczęła i porodziła syna. I rzekł mi Pan: Nazwij go imieniem Maher-Szalal-Chasz-Baz, (4): bo zanim chłopiec nauczy się wymawiać "tata" i "mama", zaniosą bogactwa Damaszku i łupy z Samarii przed króla asyryjskiego. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 8]



(6): Ponieważ lud ten wzgardził wodą Siloe, co płynie łagodnie, a drży przed Resinem i przed synem Remaliasza, (7): dlatego: Oto Pan sprawia, że wzbierają przeciw niemu wody Rzeki gwałtowne i obfite - król asyryjski i cała jego chwała - i wtargną do wszystkich jej łożysk, i przekroczą wszystkie jej strome brzegi; (8): i wedrą się do Judy, zatopią i przeleją się, aż sięgną po szyję. Jej skrzydła będą rozpostarte na całą szerokość twej ziemi, o Emmanuelu! (9): Dowiedzcie się, ludy, będziecie zgniecione! Wszystkie krańce ziemi, słuchajcie: Przypaszcie broń, będziecie zgniecione! Przypaszcie broń, będziecie zgniecione! (10): Opracujcie plan, a będzie udaremniony. Wydajcie rozkaz, a nie nabierze mocy, albowiem z nami Bóg. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 8]

Ten Emmanuel to jakiś nowy Jozue, nowy wódz, który miał prowadzić wojny PANA, wyzwolić naród z niewoli i pewnie zjednoczyć plemiona a przy okazji podbić sąsiednie narody.


(1): Naród kroczący w ciemnościach ujrzał światłość wielką; nad mieszkańcami kraju mroków światło zabłysło. (2): Pomnożyłeś radość, zwiększyłeś wesele. Rozradowali się przed Tobą, jak się radują we żniwa, jak się weselą przy podziale łupu. (3): Bo złamałeś jego ciężkie jarzmo i drążek na jego ramieniu, pręt jego ciemięzcy jak w dniu porażki Madianitów. (4): Bo każdy but pieszego żołnierza, każdy płaszcz zbroczony krwią, pójdą na spalenie, na pastwę ognia. (5): Albowiem Dziecię nam się narodziło, Syn został nam dany, na Jego barkach spoczęła władza. Nazwano Go imieniem: Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju. (6): Wielkie będzie Jego panowanie w pokoju bez granic na tronie Dawida i nad Jego królestwem, które On utwierdzi i umocni prawem i sprawiedliwością, odtąd i na wieki. Zazdrosna miłość Pana Zastępów tego dokona. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 9]

Ale skoro prawem i sprawiedliwością, to widocznie inaczej być nie może.

(7): Wydał Pan wyrok na Jakuba, i spadł on na Izraela. (8): Pozna go cały naród: Efraimczycy i mieszkańcy Samarii, w dumie i w hardości swego serca mówiący: (9): Cegły się rozsypały - odbudujemy z kamienia; sykomory wycięte - cedrami je zastąpimy. (10): Lecz Pan wzbudził przeciw niemu wrogów i nieprzyjaciół jego uzbroił: (11): Aramejczyków od wschodu i Filistynów z zachodu, pożerających Izraela całą paszczą. Po tym wszystkim nie uśmierzył się gniew Jego i ręka Jego - nadal wyciągnięta. (12): Ale naród nie nawrócił się do swego Karciciela ani nie szukał Pana Zastępów. (13): Wówczas Pan odciął Izraelowi głowę i ogon, w jednym dniu, palmę i sitowie. (14): Starszy i dostojnik - to głowa; a ogon to prorok i nauczyciel kłamstwa. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 9]

Aha, chciał zreformować rząd i religię, kapłanów. Najważniejsze organy w narodowym organizmie.


(15): Zwodzicielami się stali przywódcy tego narodu, a ci, którym przewodzą, zgubili się. (16): Dlatego Pan nie oszczędzi jego młodzieńców ani się zlituje nad jego sierotami i wdowami. Bo cały ten naród jest bezbożny i zły, każde usta mówią głupstwa. Po tym wszystkim nie uśmierzył się gniew Jego i ręka Jego - nadal wyciągnięta. (17): Zaiste, niegodziwość rozgorzała jak pożar, który trawi głogi i ciernie; wybucha w gąszczu leśnym, aż wzbijają się słupy dymu. (18): Od gniewu Pańskiego zapalił się kraj, i stał się naród pastwą ognia. Nikt nie ma litości nad bratem swoim. (19): Każdy pożera ciało bliźniego; odgryza na prawo, a przecież łaknie, zjada na lewo, lecz się nie nasyca. (20): Manasses [szarpie] Efraima, a Efraim Manassesa, obaj razem godzą na Judę. Po tym wszystkim nie uśmierzył się gniew Jego i ręka Jego - nadal wyciągnięta. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 9]

Tak się tworzyła polityka i historia.
Właśnie wyobrażałem sobie jak to wyglądało w starożytności na dworach królewskich, u szczytu władzy i w ogóle.
Wszystko musiało mieć odpowiednią oprawę. Jeżeli sąsiedni naród wypowiedział drugiemu narodowi wojnę albo coś w tym rodzaju, to nie mówiono o tym w prosty i poczciwy sposób, lecz prorocy, kapłani, królowie tworzyli takie wzniosłe i dumne teksty, w których zawierała się treść wydarzeń, działań i interpretacji politycznych losów.
A wykonawcy i poddani już się nie przejmowali, tylko poczciwie wojowali, kochali, nienawidzili i żyli tym, co pochodziło od władzy.
Oczywiście pojęcie Boga, jako władcy najwyższego, Pana istnienia, czasów i losów, było pożyteczne niezmiernie. W "Stwórcę" można wrzucić wszystko a i tak się nie wyczerpie jego potencjalna przestrzeń. I cierpliwość.


(1): Biada prawodawcom ustaw bezbożnych i tym, co ustanowili przepisy krzywdzące, (2): aby słabych odepchnąć od sprawiedliwości i wyzuć z prawa biednych mego ludu; by wdowy uczynić swoim łupem i by móc ograbiać sieroty! (3): Lecz co zrobicie w dzień kary, kiedy zagłada nadejdzie z dala? Do kogo się uciekniecie o pomoc, i gdzie zostawicie wasze bogactwa? (4): Nic, tylko skulić się wam pomiędzy jeńcami albo paść wśród pomordowanych. Po tym wszystkim nie uśmierzył się gniew Jego i ręka Jego - nadal wyciągnięta. (5): Ach, ten Asyryjczyk, rózga mego gniewu i bicz w mocy mej zapalczywości! (6): Posyłam go przeciw narodowi bezbożnemu, przykazuję mu, aby lud, na który się zawziąłem, ograbił i złupił doszczętnie, by rzucił go na zdeptanie, jak błoto na ulicach. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 10]

A to wszystko przez bożki. PAN posłuży się wrogiem do ukarania swoich niewiernych dzieci, a potem go zniszczy. Oczywiście wtedy już swoje dzieci wywyższy.


(10): Jak moja ręka dosięgła królestw bożków, których posągi liczniejsze były niż w Jeruzalem i w Samarii, (11): jak uczyniłem Samarii i jej bożkom, czyż nie tak samo zrobię Jerozolimie i jej posągom? (12): Gdy Pan dokona całego dzieła swego na górze Syjon i w Jerozolimie, ukarze owoc pysznego serca króla Asyrii i bezczelność jego wyniosłych oczu. (13): Powiedział bowiem: Działałem siłą mej ręki i własnym sprytem, bom jest rozumny. Przesunąłem granice narodów i rozgrabiłem ich skarby, a mieszkańców powaliłem, jak mocarz. (14): Ręka moja odkryła jakby gniazdo bogactwa narodów. A jak zbierają porzucone jajka, tak ja zagarnąłem całą ziemię; i nie było, kto by zatrzepotał skrzydłem, nikt nie otworzył dzioba, nikt nie pisnął. (15): Czy się pyszni siekiera wobec drwala? Czy się wynosi piła ponad tracza? Jak gdyby bicz chciał wywijać tym, który go unosi, i jak gdyby pręt chciał podnosić tego, który nie jest z drewna. (16): Przeto Pan, Bóg Zastępów, ześle wycieńczenie na jego tuszę. Pod jego świetnym wyglądem rozpali się gorączka, jakby zapłonął ogień. (17): Światłość Izraela stanie się ogniem, a Święty jego - płomieniem, który pożre i pochłonie jego ciernie i jego głogi w jednym dniu,(18): bujne też zarośla jego lasu i zagajnika. Od duszy do ciała wszystko wyniszczy i będzie jak chory, który gaśnie. (19): Ostatek drzew w jego lesie da się policzyć, chłopiec je spisać potrafi.
[Biblia Tysiąclecia IV, Iz 10]

[cezary123]

Zaczyna się bezlitosny atak PANA na obce narody. To nie jakieś tamto lekkie smaganie własnego narodu wybranego.


(20): W owym dniu Reszta z Izraela i ocaleni z domu Jakuba nie będą więcej polegać na tym, który ich bije, ale prawdziwie oprą się na Panu, Świętym Izraela. (21): Reszta powróci, Reszta z Jakuba do Boga Mocnego. (22): Bo choćby lud twój, o Izraelu, był jak piasek morski, Reszta z niego powróci. Postanowiona jest zagłada, która dopełni sprawiedliwości. (23): Zaiste, zagładę postanowioną wykona Pan, Pan Zastępów, w całym kraju. (24): Dlatego tak mówi Pan, Bóg Zastępów: Ludu mój, co mieszkasz na Syjonie, nie lękaj się Asyrii, która cię rózgą uderza i bicz swój na ciebie podnosi, wzorem Egiptu. (25): Bo chwila jeszcze mała, a skończy się moja zapalczywość i gniew mój się obróci ku ich zagładzie. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 10]

Aha, tak interpretowano na szczytach władzy owe wydarzenia, które stały się udziałem Izraela: podbój przez sąsiednie narody, niewola, wojny, zagłada, straty wojenne... No pięknie. I tak przez całe wieki tamtejszej historii?
PAN się trochę gniewa, bo grzeszyliśmy, ale jak się obróci przeciwko tym, którzy nas podbijają, to..

(26): Pan Zastępów wzbudzi bicz na niego, jak wtedy, gdy poraził Madianitów przy skale Oreba lub gdy wyciągnął laskę swą przeciw morzu i podniósł ją na drogę Egipcjan. (27): W ów dzień spadnie ci z pleców jego brzemię i jego jarzmo z szyi. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 10]


(1): I wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści się odrośl z jego korzeni. (2): I spocznie na niej Duch Pański, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch wiedzy i bojaźni Pańskiej. (3): Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej. Nie będzie sądził z pozorów ni wyrokował według pogłosek; (4): raczej rozsądzi biednych sprawiedliwie i pokornym w kraju wyda słuszny wyrok. Rózgą swoich ust uderzy gwałtownika, tchnieniem swoich warg uśmierci bezbożnego. (5): Sprawiedliwość będzie mu pasem na biodrach, a wierność przepasaniem lędźwi. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 11]

I uczepili się idei, że to w ich narodzie będzie źródło władzy prawdziwej od Absolutu z nieba. Król zstąpi i zacznie rządy.
Każdy by tak chciał.


A potem zapanuje idealna harmonia.

(6): Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą, cielę i lew paść się będą społem i mały chłopiec będzie je poganiał. (7): Krowa i niedźwiedzica przestawać będą przyjaźnie, młode ich razem będą legały. Lew też jak wół będzie jadał słomę. (8): Niemowlę igrać będzie na norze kobry, dziecko włoży swą rękę do kryjówki żmii. (9): Zła czynić nie będą ani zgubnie działać po całej świętej mej górze, bo kraj się napełni znajomością Pana, na kształt wód, które przepełniają morze. (10): Owego dnia to się stanie: Korzeń Jessego stać będzie na znak dla narodów. Do niego ludy przyjdą po radę, i sławne będzie miejsce jego spoczynku. (11): Owego dnia to się stanie: Pan podniesie po raz drugi rękę, aby wykupić Resztę swego ludu, która ocaleje, z Asyrii i z Egiptu, z Patros i z Kusz, z Elamu i Szinearu, z Chamat i z wysp na morzu. (12): Podniesie znak dla pogan i zgromadzi wygnańców Izraela; pozbiera rozproszonych z Judy z czterech stron świata. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 11]




Trochę dalej Izajasz rozwija myśl, co będzie jak uda się Boga namówić do tego, żeby zrealizował się w swoim dawnym Narodzie Wybranym jako król:

(1): Ty powiesz w owym dniu: Wychwalam Cię, Panie, bo rozgniewałeś się na mnie, lecz Twój gniew się uśmierzył i pocieszyłeś mię! (2): Oto Bóg jest zbawieniem moim! Będę miał ufność i nie ulęknę się, bo mocą moją i pieśnią moją jest Pan. On stał się dla mnie zbawieniem! (3): Wy zaś z weselem wodę czerpać będziecie ze zdrojów zbawienia. (4): Powiecie w owym dniu: Chwalcie Pana! Wzywajcie Jego imienia! Rozgłaszajcie Jego dzieła wśród narodów, przypominajcie, że wspaniałe jest imię Jego! (5): Śpiewajcie Panu, bo uczynił wzniosłe rzeczy! Niech to będzie wiadome po całej ziemi! (6): Wznoś okrzyki i wołaj z radości, mieszkanko Syjonu, bo wielki jest pośród ciebie Święty Izraela! [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 12]


(1): Niech się rozweselą pustynia i spieczona ziemia, niech się raduje step i niech rozkwitnie! (2): Niech wyda kwiaty jak lilie polne, niech się rozraduje, skacząc i wykrzykując z uciechy. Chwałą Libanu ją obdarzono, ozdobą Karmelu i Saronu. Oni zobaczą chwałę Pana, wspaniałość naszego Boga. (3): Pokrzepcie ręce osłabłe, wzmocnijcie kolana omdlałe! (4): Powiedzcie małodusznym: Odwagi! Nie bójcie się! Oto wasz Bóg, oto - pomsta; przychodzi Boża odpłata; On sam przychodzi, by zbawić was. (5): Wtedy przejrzą oczy niewidomych i uszy głuchych się otworzą. (6): Wtedy chromy wyskoczy jak jeleń i język niemych wesoło krzyknie. Bo trysną zdroje wód na pustyni i strumienie na stepie; (7): spieczona ziemia zmieni się w pojezierze, spragniony kraj w krynice wód; badyle w kryjówkach, gdzie legały szakale - na trzcinę z sitowiem. (8): Będzie tam droga czysta, którą nazwą Drogą Świętą. Nie przejdzie nią nieczysty, gdy odbywa podróż, i głupi nie będą się tam wałęsać. (9): Nie będzie tam lwa, ni zwierz najdzikszy nie wstąpi na nią ani się tam znajdzie, ale tamtędy pójdą wyzwoleni. (10): Odkupieni przez Pana powrócą, przybędą na Syjon z radosnym śpiewem, ze szczęściem wiecznym na twarzach: osiągną radość i szczęście, ustąpi smutek i wzdychanie. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 35]




Ale najpierw, trzeba jakoś przekonać Stwórcę, że to co się dzieje na naszej planecie, wśród ludzików rozmnażających się, żyjących i wojujących z pewnego gatunku, ma przybrać taki kierunek:



13): Wówczas ustąpi zazdrość Efraima i przeciwnicy Judy będą wytraceni. Efraim nie będzie więcej zazdrościł Judzie, a Juda nie będzie więcej trapił Efraima. (14): Napadną na tyły Filistynów, ku morzu, i razem obrabują mieszkańców na wschodzie: na Edom i Moab rozciągną swą władzę, i Ammonici będą im poddani. (15): A Pan osuszy odnogę Morza Egipskiego gwałtownym swym podmuchem i potrząśnie ręką na Rzekę, i rozdzieli ją na siedem odnóg, tak że ją przejść się da w sandałach. (16): Utworzy się droga dla Reszty Jego ludu, która przetrwa wygnanie w Asyrii, podobnie jak się to stało dla Izraela, kiedy ten wychodził z krainy egipskiej. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 11]

A PAN absolutny we Wszechświecie się do tego zastosuje. O ile dał radę w ogóle zaistnieć i śledzi ludzkie proroctwa, wojny, spory, marzenia i nadzieje. Jakie to naprawdę dziwne i umowne....

Niby trochę się układało, z tym wyjściem z Egiptu, różnymi zbiegami okoliczności, sukcesami, porażkami wrogów, przebłyskami wiary, losami historii, ale jak nie, to przecież są święte pisma, historyczne dzieje, w których można ładnie Stwórcę zachęcić, uprawdopodobnić i stworzyć dla niego program działania na planecie od początku do końca.

[cezary123]

A Dawkins pisze jak najęty nowe książki.
Niektóre mają dziwne tytuły, na przykład: "Kapłan diabła. Opowieść o kłamstwie, nadziei, nauce i miłości", "Wyrastając z Boga. Przewodnik dla początkujących".
Ale niektóre brzmią ciekawie: "Światełko w mroku. Moje życie z nauką",
"Opowieść przodka. Pielgrzymka do początków życia".

Ta opowieść przodka może być dosyć interesująca. Inna to opowieść niż przodków i patriarchów z Biblii, ale to będą setki milionów lat historii a nie jakieś parę tysięcy. I może bardziej stabilna ta biologiczna, realna opowieść, niż ta ludzkich kapryśnych umysłów.
Może uda nam się zrozumieć biologicznie i fizycznie nawet pierwsze jednokomórkowce z kodem życia, które pływały w dawnych oceanach

https://pl.wikipedia.org/wiki/Richard_Dawkins

[cezary123]

Bo czymże innym są wszelkie nadzieje religijne, jak nie marzeniem o idealnej ewolucji i reakcji ze środowiskiem maksymalizującej szczęście jednostek i narodów? I osiągnięciu harmonii ze wszechświatem i innymi bytami.
Cały czas Stwórca miał kierować życie ku takiemu rozwojowi, prowadząc narody wybrane jak biolog mikroorganizmy, osiedlając na pożywce, chroniąc przed konkurentami w ekosystemie, dając warunki wzrostu i rozwoju, a raj na ziemi to po prostu pewien docelowy etap reakcji kodu ze środowiskiem, w którym zacznie się życie na poziomie i ewolucja dotrze do sensownego celu. (dla gatunku ludzkiego, w którym akurat jesteśmy).
I to cała tajemnica nadprzyrodzona religii

[cezary123]

A wizja uszczęśliwiająca Boga?
Może to coś lepszego, nadprzyrodzonego i absolutnego? Pożyjemy zobaczymy.

[cezary123]

Jak na razie, kilka wieków wizji uszczęśliwiającej Boga Jahwe, mogłoby doprowadzić do rozstroju nerwowego najbardziej spokojnego zmarłego.
To znaczy te wieki biblijne, od potopów, Sodom i Gomor, Abrahamów, Izaaków poprzez Mojżesza, Dawida i ich wojny, aż do narodzin chrześcijaństwa - nie więcej niż kilka tysięcy lat.
Ale zmarli z pewnością by się nie nudzili. (Ci z pierwszych ludzi, którzy mieli okazję oglądać wszystko co Bóg działa od początku na bieżąco).
A mówią, że wieczność pośmiertna musi być nudna.

I to, żeby dyskretnie to robił, a duszom dał spokój gdzie indziej, ale nie - trąbił o swoich wojnach i perypetiach stwórczych na planecie Ziemia ile wlezie. Jak się obżerał ze stworzeniami, jak żałował, że człowieka stworzył, a potem jak żałował, że potopił wszystko razem z ludźmi, ale trudno, już więcej nigdy tak nie zrobi, jak musiał niańczyć naród wybrany, z którym nie wiadomo dlaczego wojowały inne narody a oni z nimi, jak stroił fochy, jak męczyła go niewierność i bałwochwalstwo, głupota i nieprawość ludu itd.
I jeszcze wszystko spisał na wieki w Biblii.

Co on tak się uwziął na Egipt?


"Fakt, iż Bóg osobiście walczył z Egipcjanami, dowodzi, że nie jest On przeciwny każdej wojnie. Czasami do prowadzenia działań wojennych upoważniał Izraelitów. Na przykład polecił im przystąpić do walki z Kananejczykami, którzy odznaczali się skrajną niegodziwością (Powtórzonego Prawa 9:5; 20:17, 18). Nakazał też izraelskiemu królowi Dawidowi walczyć z gnębiącymi ich Filistynami. Dał mu nawet wskazówki co do strategii, która zapewniła zwycięstwo (2 Samuela 5:17-25)".


"Izraelici nie ogłaszali warunków pokoju Kananejczykom. Dlaczego? Ponieważ na skorygowanie złego sposobu postępowania mieli oni 400 lat. Wtedy gdy Izraelici wypowiadali im wojnę, Kananejczycy jako ogół byli już zatwardziałymi niegodziwcami (Rodzaju 15:13-16). Dlatego mieli zostać całkowicie wytępieni. Mimo to poszczególne osoby, które się zmieniły, pozostawiono przy życiu (Jozuego 6:25; 9:3-27)".

https://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/2015805


A może od czasów chrześcijaństwa, przez 2000 lat zmarli mają spokojniejszą i szlachetniejszą wizję uszczęśliwiającą Istoty Najwyższej?

"W Armagedonie Bóg nie posłuży się ludźmi, tylko swoim Synem, Jezusem Chrystusem, oraz innymi potężnymi stworzeniami duchowymi, które stoczą wojnę z niegodziwcami. Te niebiańskie zastępy wyeliminują wszelkie formy ucisku (Izajasza 11:4; Objawienie 19:11-16).

Do dziś pogląd Boga na wojny wcale się nie zmienił. On dalej uważa je za uzasadniony sposób na położenie kresu złu i uciskowi. Ale tak jak to było w ciągu całych dziejów, tylko Bóg ma prawo decydować, kiedy należy podjąć działania wojenne i kto ma to zrobić. Jak się przekonaliśmy, On już postanowił, że w przyszłości nastąpi wojna, która posłuży zlikwidowaniu zła i pomszczeniu uciskanych, i że poprowadzi ją Jego Syn, Jezus Chrystus. A to oznacza, że wojny obecnie toczone na ziemi nie cieszą się Jego poparciem, bez względu na to, jak szlachetne wydają się ich cele".

https://wol.jw.org/pl/wol/d/r12/lp-p/2015807

No pięknie, Jezus Chrystus będzie zabijał na wojnie ludzi jak żołdak albo eliminował system militarnie jak generał. Świat staje na głowie.
To dlatego mierzy do nas z nieba z łuku.

[cezary123]

Ewolucja jest metodą a nie rewolucja.
Tu też jeszcze czasy biblijne to nie ten etap rozwoju, który powinien być. Tylko jak określić dziedzinę, która wymaga owego rozwoju? Chodzi o tę kwestię rozwiązywanie spraw i problemów rzeczywistości za pomocą wojen, siłą, kosztem istnień, życia i zdrowia wszystkich istot.
Przyroda uczy, że z nawet z krwawych dinozaurów, które zdominowały całą planetę na wiele milionów lat, mogą wyewoluować z czasem spokojniejsze istoty o większej świadomości rzeczywistości.
Nawet potrafią tworzyć cywilizację życia, chronić jednostki, wierzyć, kochać, rozwijać naukę..

[cezary123]

Ta ruda z tygryskiem kogoś mi tak przypomina, że naprawdę...

[cezary123]

Biblię warto studiować, żeby wyleczyć się z naiwności.

[cezary123]

No to Izajasz pogoni teraz ostro PANA na wroga. To znaczy na sąsiednie państwa i narody, które wiadomo - same niegodziwce

(1): Wyrok na Babilon, który ujrzał Izajasz, syn Amosa. (2): Na Łysej górze zatknijcie znak, podnieście okrzyk wojenny; dajcie znak ręką, by weszli w bramy książęce. (3): Ja dałem rozkaz moim poświęconym; z powodu mego gniewu zwołałem moich wojowników, radujących się z mej wspaniałości. (4): Uwaga! Gwar na górach, jakoby tłumu mnogiego. Uwaga! Wrzawa królestw, sprzymierzonych narodów. To Pan Zastępów robi przegląd wojska do bitwy. (5): Przychodzą z dalekiej ziemi, od granic nieboskłonu, Pan i narzędzia Jego gniewu, aby spustoszyć całą ziemię. (6): Zawyjcie, bo bliski jest dzień Pański, nadchodzi jako klęska z rąk Wszechmocnego. (7): Dlatego wszystkie ręce opadają, topnieją wszystkie serca ludzkie. (8): Oni truchleją... ogarniają ich męki i boleści, wiją się z bólu jak ta, która rodzi; jeden na drugiego patrzy z osłupieniem, oblicza ich są w płomieniach. (9): Oto dzień Pański nadchodzi okrutny, najwyższe wzburzenie i straszny gniew, żeby ziemię uczynić pustkowiem i wygładzić z niej grzeszników. (10): Bo gwiazdy niebieskie i Orion nie będą jaśniały swym światłem, słońce się zaćmi od samego wschodu, i swoim blaskiem księżyc nie zaświeci. (11): Ukarzę Ja świat za jego zło i niegodziwców za ich grzechy. Położę kres pysze zuchwałych i dumę okrutników poniżę. (12): Uczynię człowieka rzadszym niż najczystsze złoto, i śmiertelnika - droższym niż złoto z Ofiru. (13): Dlatego niebiosa się poruszą i ziemia się wstrząśnie w posadach, na skutek oburzenia Pana Zastępów, gdy rozgorzeje gniew Jego. (14): I stanie się tak: jak gazela zgubiona i jak trzoda, której nikt nie chwyta, każdy powróci do swego narodu, każdy ucieknie do swojego kraju. (15): Każdy odszukany będzie przebity, każdy złapany polegnie od miecza. (16): Dzieci ich będą roztrzaskane w ich oczach, ich domy będą splądrowane, a żony - zgwałcone. (17): Oto Ja pobudzam przeciw nim Medów, którzy nie cenią sobie srebra ani w złocie się nie kochają. (18): Wszyscy chłopcy będą roztrzaskani, dziewczynki zmiażdżone. Nad noworodkami się nie ulitują, ich oko nie przepuści także niemowlętom. (19): Wtedy Babilon, perła królestw, klejnot, duma Chaldejczyków, stanie się jak Sodoma i Gomora, gdy ją Bóg wywrócił. (20): Nie będzie nigdy więcej zamieszkany ani zaludniony z pokolenia w pokolenie. Nie rozbije tam Arab namiotu ani pasterze nie staną na postój. (21): Dziki zwierz tam mieć będzie swe leże, sowy napełnią ich domy, strusie się tam zagnieżdżą i kozły będą harcować. (22): Szakale nawoływać się będą w ich pałacach i hieny wyjąc w ich przepysznych gmachach. Godzina jego się zbliża, jego dni nie będą przedłużone. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 13]

Gdzieś u Karola Maya czytałem taki tekst: "Chcę, żeby te psy Komancze zawyły".
I Indianie wydali okrzyk wojenny i ruszyli skalpować wroga.
Ale tej całej reszty to nie było nawet tam...
To poważniejsza polityka.

Aha, na Babilon napuścił Medów i popatrzył tylko jak sami się wykańczają.

(1): Zaiste, Pan zlituje się nad Jakubem, i znowu sobie obierze Izraela: da im odpocząć we własnej ojczyźnie. Cudzoziemiec przyłączy się do nich i zostanie wcielony do domu Jakuba. (2): Przyjmą ich narody i zaprowadzą do ich miejsca rodzinnego. Dom zaś Izraela weźmie ich sobie w posiadanie na ziemi Pańskiej, jako sługi i służące, tak że będzie trzymał w niewoli tych, którzy go trzymali, i panować będzie nad swoimi ciemiężycielami. (3): Przyjdzie do tego wówczas, kiedy Pan da ci pokój po twych cierpieniach i kłopotach, i po twardej niewoli, którą cię przytłoczono, [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 14]

Oko za oko, krew za krew



(4): że rozpoczniesz tę satyrę na króla babilońskiego i powiesz: O, jakże nadszedł kres ciemięzcy! Jak ustała jego zuchwałość! (5): Połamał Pan laskę złoczyńców i berło panujących, (6): co smagało narody zajadle nieustannymi ciosami, co rządziło ludami z wściekłością, prześladując je bez miłosierdzia. (7): Cała ziemia odetchnęła uspokojona, szaleje z radości. (8): Nawet cyprysy mają uciechę z ciebie i cedry libańskie: Odkąd powalony leżysz, drwale nie wychodzą na nas. (9): Podziemny Szeol poruszył się przez ciebie, na zapowiedź twego przybycia; dla ciebie obudził cienie zmarłych, wszystkich wielmożów ziemi; kazał powstać z tronów wszystkim królom narodów. (10): Wszyscy oni zabierają głos, by ci powiedzieć: Ty również padłeś bezsilny jak i my, stałeś się do nas podobny! (11): Do Szeolu strącony twój przepych i dźwięk twoich harf. Robactwo jest twoim posłaniem, robactwo też twoim przykryciem. (12): Jakże to spadłeś z niebios, Jaśniejący, Synu Jutrzenki? Jakże runąłeś na ziemię, ty, który podbijałeś narody? (13): Ty, który mówiłeś w swym sercu: Wstąpię na niebiosa; powyżej gwiazd Bożych postawię mój tron. Zasiądę na Górze Obrad, na krańcach północy. (14): Wstąpię na szczyty obłoków, podobny będę do Najwyższego. (15): Jak to? Strąconyś do Szeolu na samo dno Otchłani! (16): Którzy cię ujrzą, utkwią wzrok w tobie, zastanowią się nad tobą: Czyż to nie ten, który trząsł ziemią, który obalał królestwa, (17): który świat cały zamieniał w pustynię, a miasta jego obracał w perzynę, który swych jeńców nie zwalniał do domu? (18): Wszyscy Królowie narodów, wszyscy oni spoczywają z chwałą, każdy w swoim grobowcu. (19): A tyś wyrzucony z twego grobu jak ścierwo obrzydliwe, otoczony pomordowanymi, przebitymi mieczem, jak trup zbezczeszczony! Z tymi, których składają na kamieniach grobowego dołu, (20): ty nie będziesz złączony w pogrzebie; boś ty zatracił twój kraj, wymordowałeś twój naród. Na wieki nie będzie wspomniane potomstwo złoczyńców. (21): Przygotujcie rzeź dla jego synów z powodu niegodziwości ich ojca. Niech nie powstaną i nie wezmą świata w dziedzictwo, niech nie napełnią miastami powierzchni ziemi! (22): Powstanę przeciw nim - wyrocznia Pana Zastępów - i wygładzę Babilonowi imię i resztę, ród też i potomstwo - wyrocznia Pana. (23): Przemienię go w posiadłość jeżów i w bagna. I wymiotę go miotłą zagłady - wyrocznia Pana Zastępów. (24): Przysiągł Pan Zastępów mówiąc: Zaprawdę, jak umyśliłem, tak się stanie, i jak postanowiłem, tak nastąpi: (25): Że złamię Asyrię na mojej ziemi i zdepcę ją na moich górach. Wówczas jej jarzmo z nich się usunie, jej brzemię spadnie im z bark. (26): Taki jest zamiar powzięty, co do całej ziemi; taka jest ręka wyciągnięta na wszystkie narody. (27): Jeżeli Pan Zastępów postanowił, kto się odważy przeszkodzić? Jeżeli ręka Jego wyciągnięta, kto ją cofnie? [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 14]

To już wiem, co się kryje pod pojęciem "upadku Babilonu Wielkiego" z Apokalipsy.
Warto zdawać sobie sprawę z powagi sytuacji. Wzięli to z historii, z przeżyć niewoli babilońskiej.
To tak jak my moglibyśmy w przenośni używać nazw narodów naszych zaborców. Jeszcze jakiegoś Wszechmogącego przekonać, że krzywda nam się działa i dopiero by się zaczęło. W nieskończoność, bez umiaru.

[cezary123]

A teraz na kolejnego konkurenta z populacji istot planetarnych:

(28): W roku śmierci króla Achaza został ogłoszony następujący wyrok: (29): Nie ciesz się, cała ty Filisteo, iż został złamany kij, co cię smagał, bo z zarodka węża wyjdzie żmija, a owocem jej będzie smok skrzydlaty. (30): Ale ubodzy paść będą na moich pastwiskach i nędzarze odpoczną bezpiecznie, podczas gdy Ja uśmiercę głodem twe potomstwo i wygubię twoje ostatki. (31): Zawyj, bramo! Krzyknij, miasto! Zadrżyj, cała Filisteo! Bo z północy nadciąga dym i nikt się nie odrywa od jego oddziałów. (32): Co zaś się odpowie posłom barbarzyńców? - To, że Pan założył Syjon i do niego się chronią nieszczęśliwi z Jego ludu. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 14]

Z północy nadciąga dym? Dzikie plemiona z Europy zrobią porządek. To już funkcjonowało pojęcie barbarzyńcy?

"Barbarzyńcami dla Rzymian byli m.in.

Antowie
Awarowie
Celtowie
Germanie
Hunowie
Partowie
Persowie
Sarmaci
Scytowie
Goci
Wandalowie
Frankowie
Grecy uznawali też za barbarzyńców m.in. starożytnych Macedończyków, którzy byli po części Grekami.

Barbarzyństwo to drugi z trzech etapów rozwoju ludzkości według Lewisa Morgana, który umiejscowił go między dzikością a cywilizacją[2][3]".

https://pl.wikipedia.org/wiki/Barbarzy%C5%84ca


Dalej, wyrok na Moab:


(1): Wyrok na Moab; o tak, w nocy spustoszone, Ar-Moab zginęło! O tak, w nocy spustoszone, Kir-Moab zginęło! (2): Córa Dibonu wstąpiła na wyżyny, by płakać; nad Nebo i nad Medebą Moab lamentuje. Ostrzyżona każda jego głowa, każda broda zgolona. (3): Na jego ulicach przywdziewają wór, na jego dachach jęczą. Na placach jego wszystko zawodzi, we łzach się rozpływa. (4): Cheszbon i Eleale krzyknęły, aż do Jahas słychać ich głos. Dlatego drżą nerki Moabu, zalękła się jego dusza. (5): Moje serce nad Moabem jęczy, jego uchodźcy idą aż do Soar /Eglat Szeliszijja/. O tak, drogą pod górę do Luchit z płaczem wstępują! O tak, na drodze do Choronaim podnoszą krzyk rozpaczy! (6): Zaiste, wody Nimrim stają się pustkowiem, bo trawa wyschła, zniknęła murawa, zabrakło zieleni. (7): Dlatego robią zapasy, a swe zasoby przenoszą za Potok Wierzbowy. (8): Zaprawdę, krzyk obiega granice Moabu, aż do Eglaim brzmi jego biadanie, w Beer-Elim jego zawodzenie. (9): Doprawdy, wody Dimonu są pełne krwi, bo zsyłam na Dimon dodatkowe klęski: lwa na ocalonych z Moabu i na pozostałych w kraju. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 15]


Ammonici i Moabici to przecież o tego biednego Lota pochodzą, którego PAN ocalił z Sodomy i Gomory a później własne córki się do niego dobrały, żeby mieć potomstwo.
Ale polityka wszechświatowa.

Dawid już raz podbił Moabitów.

Ale przynajmniej przyjmowali uchodźców:

(1): Poślijcie baranka dla władcy krainy, drogą przez pustynię do góry Córy Syjonu! (2): Jak ptak odlatujący gniazdo z piskląt wybrane, tak będą córki moabskie w przeprawie przez Arnon. (3): Udziel nam rady, podaj wskazówkę, jak w nocy połóż twój cień w samo południe. Ukryj wygnańców, nie zdradź tułaczy! (4): Niech znajdą gościnę u ciebie rozbitki Moabu. Bądź im ucieczką przed pustoszycielem! Ponieważ znikł gnębiciel, skończył się gwałt, ciemięzcy zginęli z kraju, (5): utrwalony będzie tron w łaskawości, i dzięki wierności zasiądzie na nim pod namiotem Dawida sędzia troskliwy o prawo i dbały o sprawiedliwość! [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 16]

I cenili prawo i sprawiedliwość.

(6): Słyszeliśmy o pysze Moabu, że pyszny bez granic, o jego zuchwałości i dumie, i popędliwej złości; niesłuszne są jego przechwałki. (7): Przeto Moabici zawodzą nad Moabem, wszyscy razem lamentują. Za rodzynkowymi plackami z Kir-Chareset tylko wzdychają strapieni. (8): Bo marnieją niwy Cheszbonu i winnice Sibmy. Władcy barbarzyńców rozrzucili szlachetne jej winorośle, co aż do Jazer dochodziły, dosięgały pustyni; jej krzewy rozprzestrzeniały się aż poza morze. (9): Dlatego zapłaczę, jak płacze Jazer nad winnicami Sibmy. Zroszę cię swymi łzami, o Cheszbon i Eleale, bo na twe owoce i twe winobranie padł krzyk wojenny. (10): Radość i wesele zniknęły ze sadów. W winnicach nie śpiewa się ani pokrzykuje. Wina w tłoczniach nie wygniata ten, który je tłoczył. Ustały przyśpiewki. (11): Dlatego wnętrzności me jęczą, jak cytra, nad Moabem, i moje wnętrze nad Kir-Chares. (12): Może się Moab pokazywać, może się męczyć na wyżynach, może przyjść do swej świątyni, by się pomodlić, lecz nic nie uzyska. (13): Taka jest mowa, którą od dawna wypowiedział Pan przeciw Moabowi. (14): Teraz zaś tak oświadcza Pan: Za trzy lata, takie jak są lata najemnika, za nic poczytana będzie chwalebna moc Moabu z całą jego mnogą ludnością, a jego ostatki będą nikłe, słabe, nic nie znaczące. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 16]


A teraz ten Damaszek, na którym nie sprawdziło się proroctwo:


(1): Wyrok na Damaszek: Oto Damaszek przestanie być miastem, stanie się stosem gruzów. (2): Na zawsze opuszczone jego miasta będą pastwiskiem dla trzód, które się tam pokładą, i nikt ich nie spłoszy. (3): Odbiorą warownię Efraimowi, a królestwo Damaszkowi. Z resztą zaś Aramu stanie się tak, jak z chlubą synów Izraela - wyrocznia Pana Zastępów. (4): W owym dniu chwała Jakuba zmaleje, i tłuste jego ciało wychudnie. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 17]


(12): Ach, wrzawa mnogich ludów! jak łoskot morza, tak huczą. Ach, rozgwar narodów! jak szum fal potężnych, tak szumią. (13): Narody szumią, jak szumią wezbrane wody, ale Pan je zgromi, i umkną daleko: będą porwane na góry jak plewa przez wicher i jak tuman kurzu przez burzę. (14): W czasie wieczornym, toż to był strach; przed ranem, już go nie ma. Taki jest dział naszych łupieżców, taki los naszych rabusiów. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 17]


Aha, to stąd ta śmieszna pieśń, która mnie tak wtedy rozbawiła:
https://www.jw.org/pl/Media-Items/#pl/m ... _133_AUDIO




I ten Syn, żywcem wzięty z Księgi Izajasza, z proroctw na dworze królewskim, gdzie królowie radzili jak wygrać wojny lub nie dać się podbojom. Taka była starożytna moda. I największe podboje, Aleksander Wielki i inni tacy. Szkoda, że za Czyngis-hana już nie pisano Biblii.
Ale nic straconego, niektórzy nawiedzeni znaleźli program na dalsze wieki, i późniejsze podboje, nawet te na nieznanych w tamtych czasach kontynentach Nowego Świata i podobne proroctwa, tylko siłą rzeczy bardziej ogólne i mgliste. Gdzieś chyba w Księdze Daniela, ale to później.

Dalszy ciąg polityki międzynarodowej PANA:

(1): Ach, kraju brzęczących skrzydeł, leżących za rzekami Kusz, (2): wysyłasz posłów przez morze, na łódkach papirusowych po wodzie! Idźcie, posłańcy pospieszni, do ludności rosłej i o skórze brązowej, do narodu co budzi trwogę, odkąd istnieje, do ludności potężnej i zdobywczej, której kraj przecinają rzeki. (3): Wy wszyscy mieszkańcy świata, wszyscy zaludniający ziemię, patrzcie, jak na górach znak się podnosi! Słuchajcie, jak się głos trąby rozlega! (4): Albowiem tak mi rzekł Pan: Z miejsca, gdzie jestem, patrzę niezmącony, niby ciepło pogodne przy świetle słońca, niby obłok rosisty w upalne żniwo. (5): Bo przed winobraniem, gdy kwiaty opadną i zawiązany owoc stanie się dojrzewającym gronem, wtedy On obetnie gałązki winne nożycami, a odrośle odciąwszy odrzuci. (6): Wszyscy razem pozostaną dla górskich ptaków drapieżnych i dla dzikich zwierząt na ziemi. Drapieżne ptaki na nich żerować będą latem, a wszystka dzika zwierzyna na nich przezimuje. (7): Wówczas przyniesie ofiary dla Pana Zastępów naród rosły o brązowej skórze, naród budzący postrach zawsze, odkąd istnieje, ludność potężna i zdobywcza, której kraj przecinają rzeki, na miejsce znane z imienia Pana Zastępów, na górę Syjon. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 18]


I wyrok na ten nieszczęsny Egipt.


(1): Wyrok na Egipt. Oto Pan, wsiadłszy na lekki obłok, wkroczy do Egiptu. Zadrżą przed Nim bożki egipskie, omdleje serce Egiptu w jego piersi. (2): Uzbroję Egipcjan jednych przeciw drugim, i walczyć będzie brat przeciw bratu, przyjaciel przeciw przyjacielowi, miasto przeciw miastu, królestwo przeciw królestwu. (3): Dozna wstrząsu duch ożywiający Egipt, a jego zaradność zniweczę. Więc radzić się będą bożków i czarodziejów, wróżów i czarnoksiężników. (4): Wydam Egipcjan w ręce srogiego pana; okrutny król będzie nimi władał - wyrocznia Pana, Boga Zastępów. (5): Zginą wody z morza, rzeka opadnie i wyschnie, (6): kanały poczną cuchnąć, ramiona Nilu w Egipcie zmaleją i wyschną; trzcina i sitowie powiędną. (7): Ogołocone będą brzegi Nilu, cała roślinność Nilu uschnie, wyginie, i już jej nie będzie. (8): Rybacy będą wzdychali i zasmucą się wszyscy, którzy wędkę zarzucają w Nilu; a ci, którzy rozciągają sieci na powierzchni wody, będą rozpaczali. (9): Wstydu doznają pracujący koło lnu, gręplarki i tkacze najbielszego płótna. (10): Przedsiębiorcy będą załamani, a wszyscy najemnicy - zgnębieni na duchu. (11): O, jak są głupi książęta Soan! Mądrzy doradcy faraona tworzą głupią radę. Jakże możecie mówić faraonowi: Jestem uczniem mędrców, uczniem dawnych królów? (12): Gdzie są, proszę, twoi mędrcy? Niech tobie się pokażą i niech objawią, co postanowił Pan Zastępów względem Egiptu. (13): Zgłupieli książęta Soan, mylą się książęta z Nof, zwiedli Egipt naczelnicy jego nomów. (14): Pan rozlał w nich ducha obłędu; oni zwiedli Egipt na błędną drogę, w każdym jego dziele, podobnie jak pijak wymiotujący schodzi ze swej drogi. (15): I Egipt nie osiągnie żadnego dzieła z tych, których dokonuje głowa i ogon, palma i sitowie. (16): W ów dzień Egipcjanie staną się jak kobiety: będą drżeć i będą się lękać na widok poruszenia ręki, którą Pan Zastępów podniesie przeciw nim. (17): Wtedy Ziemia Judzka stanie się postrachem Egiptu. Ile razy mu się ją przypomni, strach go ogarnie z powodu zamiaru, który Pan Zastępów powziął przeciwko niemu. (18): W ów dzień będzie pięć miast w kraju egipskim, mówiących językiem kananejskim, które przysięgać będą na Pana Zastępów; jedno z nich będzie zwane Ir-Haheres. (19): W ów dzień będzie się znajdował ołtarz Pana pośrodku kraju Egiptu, a przy jego granicy stela na cześć Pana. (20): Będą to znaki i świadectwa o Panu Zastępów w kraju egipskim. Kiedy wobec ciemiężycieli zawezwą Pana na pomoc, pośle im wybawiciela, który będzie ich bronił i ocali. (21): Wtedy Pan da się poznać Egipcjanom; Egipcjanie zaś nie tylko uznają Pana w ów dzień, ale czcić Go będą ofiarami ze zwierząt i z pokarmów, składać też będą śluby Panu i wypełnią je. (22): Choć Pan dotknie ciężko Egipcjan, przecież ich uzdrowi; oni zaś nawrócą się do Pana, który ich wysłucha i uleczy. (23): W ów dzień będzie otwarta droga z Egiptu do Asyrii. Asyria przyjdzie do Egiptu, a Egipt do Asyrii. Lecz Egipt służyć będzie Asyrii. (24): W ów dzień Izrael, trzeci kraj z Egiptem i z Asyrią, będzie błogosławieństwem pośrodku ziemi. (25): Pan Zastępów pobłogosławi mu, mówiąc: Błogosławiony niech będzie Egipt, mój lud, i Asyria, dzieło moich rąk, i Izrael, moje dziedzictwo. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 19]

Aha, tym razem to Egipt zostanie podbity przez Asyrię a Asyria przez Izrael religijnie i wszyscy przyjmą Boga Izraela.
Ciekawe czy zdarzały się w historii takie zjednoczenia na podstawie religii (oprócz tych naszych na podstawie chrześcijaństwa).



Ale tu to PAN przesadził. Kazać prorokowi latać na golasa dla polityki...

(1): W roku, w którym naczelny dowódca wysłany przez Sargona, króla asyryjskiego, przybył pod Aszdod, przypuścił szturm do miasta i zdobył je, (2): w tym samym czasie Pan przemówił do Izajasza, syna Amosa, tymi słowami: Idź, rozwiąż wór z bioder twoich, zdejm też obuwie z nóg twoich! Ten zaś uczynił tak, chodząc nago i boso. (3): Wówczas Pan powiedział: Jak sługa mój, Izajasz, chodził nago i boso trzy lata, jako znak i dziwny symbol dotyczący Egiptu i kraju Kusz, (4): tak król asyryjski uprowadzi jeńców z Egiptu i wygnańców z Kusz, młodych i starych, nagich i bosych, i z obnażonymi pośladkami - na hańbę Egiptu. (5): Zalękną się i zarumienią z powodu kraju Kusz, ich nadziei, i z powodu Egiptu, ich chluby. (6): I powiedzą w ów dzień mieszkańcy tego wybrzeża: Oto, co się stało z tym, w którym położyliśmy nadzieję i do którego uciekaliśmy się o pomoc, ażeby nas wyrwał od króla asyryjskiego! A teraz jak się ocalimy my sami? [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 20]

[cezary123]

Aha, tak protestował przeciwko sojuszowi Judy z Egiptem. No tak, dawne krzywdy, żale i inne sprawy PANA.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Izajasz

[cezary123]

A może tak sam Izajasz oceniał szanse Egiptu w wojnie z Asyrią.
I teraz wypadałoby sprawdzić w historii, jak naprawdę to było i kto kogo pokonał i na jak długo.
Ale ja historii nie znoszę. Wojny, zarazy, nienawiść, podstęp, śmierć.

Czym ten Stwórca się zajmuje przez te wieki w końcu? Z jednej strony tworzy wnętrza atomów i galaktyki a z drugiej jakieś prymitywne białkowe postacie, które sprawiają same problemy.
Zaludnić Ziemię nie sztuka, a później jak to zacznie ze sobą walczyć, niszczyć się wzajemnie, zdradzać, dominować, tworzyć systemy polityczne i religijne...

[cezary123]

Aha, tak protestował przeciwko sojuszowi Judy z Egiptem. No tak, dawne krzywdy, żale i inne sprawy PANA.

Te inne sprawy PANA to oczywiście bożki

Jak łatwo napuścić Stwórcę na inne narody i jednostki. Religia to naprawdę ciekawy wytrych do polityki i ludzkich interesów. Trzeba tylko zmyślnie wykorzystywać zjawisko wiar wszelakich.

[cezary123]

Czym ten Stwórca się zajmuje przez te wieki w końcu? Z jednej strony tworzy wnętrza atomów i galaktyki a z drugiej jakieś prymitywne białkowe postacie, które sprawiają same problemy.

Prawdopodobnie jest jakiś problem albo brak w samym programie przekształcania czegokolwiek w istnienie, czyli w programie tak zwanego Stwórcy.
Rozdźwięk jest zbyt wielki. Na pewnych poziomach wyżyny precyzji i głębi możliwości materii, na innych prymitywne męki i ignorancja do tej pory od początku Wszechświata, na jeszcze innych oddalenie w czasie i przestrzeni uniemożliwiające jakiekolwiek zatrybienie ku szczęściu i sensowi całości. Wszystko nie jest ze sobą harmonijnie połączone i dopracowane.
Może trzeba zastanowić się nad podstawami funkcji stwórczych, które to wszystko powodują.

[cezary123]

No i nic dziwnego, że po trzech latach latania na golasa dla PANA Izajasz był skrajnie wyczerpany:

(1): Wyrok na pustynię nadmorską. Jak huragany przelatujące nad Negebem, tak on przychodzi z pustyni, z okolicy strasznej. (2): Widzenie przytłaczające zwiastowano mi: Rozbójnik rabuje, niszczyciel niszczy. Elamie, wychodź! Medio, oblegaj! Wszystkim jękom kres położę. (3): Dlatego dreszcz przeniknął me biodra, chwyciły mnie skurcze bolesne jak bóle rodzącej; zbyt jestem udręczony, by słyszeć, nazbyt przerażony, aby widzieć. (4): Serce moje w obłędzie, przejęła mię groza; zmrok przeze mnie upragniony zmienił mi się na postrach. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 21]

Ale wreszcie coś się stało z Babilonem:

(5): Zastawiają stół, nakrywają obrusem, jedzą, piją... Wstańcie, książęta! Namaśćcie tarcze! (6): Bo tak powiedział do mnie Pan: Idź, postaw wartownika, iżby doniósł, co zobaczy. (7): Gdy ujrzy poczet jazdy, jeźdźców na koniach parami, jeźdźców na osłach, jeźdźców na wielbłądach, niech patrzy uważnie, z wielką uwagą! (8): I zawołał strażnik: Na wieży strażniczej, o Panie, stoję ciągle we dnie, na placówce mej warty co noc jestem na nogach. (9): A oto przybywają jezdni, jeźdźcy na koniach parami. Odezwał się jeden i rzekł: Upadł Babilon, upadł, i wszystkie posągi jego bożków strzaskane na ziemi! (10): O mój ty ludu wymłócony i wytłuczony na klepisku! Co usłyszałem od Pana Zastępów, Boga Izraelowego, to ci oznajmiłem. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 21]



A co z bratem Jakuba - Ezawem? Jak przebiegała rywalizacja rodzeństwa i ich potomstwa i podział dziedzictwa ziemskiego? Nie rozumiem tych przenośni, ale coś w tym jest.

(11): Wyrok na Edom. Ktoś krzyczy do mnie z Seiru: Stróżu, która to godzina nocy? Stróżu, która to godzina nocy? (12): Stróż odrzekł: Przychodzi ranek, a także noc. Jeśli chcecie pytać, pytajcie, nawróćcie się, przyjdźcie! (13): Wyrok na Arabię. Którzy w zaroślach n stepie nocujecie, wy, gromady Dedanitów, (14): wynieście wodę naprzeciw spragnionych! Mieszkańcy kraju Tema, z chlebem waszym wyjdźcie na spotkanie uchodźców! (15): Bo przed rzezią uciekli, przed mieczem dobytym, przed łukiem napiętym, przed wirem walki. (16): Albowiem tak powiedział Pan do mnie: Jeszcze jeden rok taki, jak rok najemnika, a skończy się cała chluba Kedaru. (17): Ostatek też z pocztu łuczników, dzielnych synów Kedaru, będzie bardzo nieliczny; tak Pan, Bóg Izraela, powiedział. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 21]


(1): Wyrok na Dolinę Widzenia. Co ci jest, proszę, że całe wylegasz na taraso dachów, (2): o pełne zgiełku, miasto wrzaskliwe, stolico rozbawiona? Twoi zabici nie legli od miecza ani nie zginęli na wojnie. (3): Wodzowie twoi wszyscy razem uciekli, wzięci są do niewoli bez użycia łuku. Waleczni twoi wszyscy razem związani, choć uszli daleko. (4): Dlatego rzekłem: Odwróćcie wzrok ode mnie, żebym mógł gorzko płakać. Nie próbujcie mnie pocieszać nad zagładą Córy mego ludu! (5): Bo to dzień popłochu, zdeptania i rozsypki, zrządzony przez Pana, Boga Zastępów. W Dolinie Widzenia ktoś mur rozwala, i krzyk się wzbija ku górze. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 22]

Pan zaś, Bóg Zastępów, wezwał was w ów dzień do płaczu i do żałoby, do ostrzyżenia się i do przyodziania woru. (13): A tymczasem nic, tylko: uciecha i zabawa, zabijanie wołów i zarzynanie baranów, zajadanie mięsa i zapijanie winem: Jedzmy i pijmy, bo jutro pomrzemy! (14): Lecz Pan Zastępów dał się słyszeć uszom moim: Na pewno ta nieprawość nie będzie wam odpuszczona, dopóki nie pomrzecie. Powiedział Pan, Bóg Zastępów. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 22]

Aha, to o to chodziło Pawłowi w Listach, kiedy pisał o zmartwychwstaniu Jezusa. Naczytał się Izajasza. A myślałem, że to o coś bardziej uniwersalnego, o jakąś różnicę pomiędzy pokładaniem nadziei w życiu doczesnym a wiecznym.

Dalsze dziwne przenośnie. Naprawdę dziwnie się czuję, czytając takie rzeczy. Ale PAN powiedział, więc powiedział.

(15): Tak mówi Pan, Bóg Zastępów: Idź, wejdź do tego ministra, do Szebny, zarządcy pałacu, (16): który sobie wykuwa grobowiec wysoko i w skale drąży dla siebie komnatę: Co ty tu posiadasz i kogo ty masz tutaj, żeś sobie tu wyciosał grobowiec? (17): Oto Pan zrzuci cię, człowiecze, z wielkim rozmachem i uchwyci cię jednym chwytem, (18): i tocząc cię zwinie w kłębek jak piłkę, rzucając po ziemi przestronnej. Tam umrzesz i tam pójdą pojazdy, z których się chlubiłeś, o ty, zakało domu twego pana! (19): Gdy strącę cię z twego urzędu i przepędzę cię z twojej posady, (20): tegoż dnia powołam sługę mego, Eliakima, syna Chilkiasza. (21): Oblokę go w twoją tunikę, przepaszę go twoim pasem, twoją władzę oddam w jego ręce: on będzie ojcem dla mieszkańców Jeruzalem oraz dla domu Judy. (22): Położę klucz domu Dawidowego na jego ramieniu; gdy on otworzy, nikt nie zamknie, gdy on zamknie, nikt nie otworzy. (23): Wbiję go jak kołek na miejscu pewnym; i stanie się on tronem chwały dla domu swego ojca. (24): Na nim zawieszą całą chlubę jego domu ojcowskiego - młode pędy i odrośle - wszystkie drobne naczynia, od czarek do wszelakich dzbanów. (25): W ów dzień, mówi Pan Zastępów, kołek wbity na miejscu pewnym nie wytrzyma, lecz złamie się i spadnie, a cały ciężar, który na nim wisiał, roztrzaska się. Albowiem Pan powiedział. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 22]


(1): Wyrok na Tyr. Jęknijcie, okręty Tarszisz, bo wasza przystań warowna zniszczona. Gdy z kraju Kittim wracały, odebrały tę wieść. (2): Jęczcie, mieszkańcy wybrzeża, kupcy z Sydonu, których posłańcy przeprawiali się przez morze (3): o bezmiernych wodach. Ziarno znad Szichoru, żniwo znad Rzeki było dochodem Tyru i było przedmiotem handlu z narodami. (4): Zawstydź się, Sydonie, bo morze przemówiło, przystań morska rzekła: Nie czułam bólu porodu i nie porodziłam, nie dałam wychowania chłopcom ani dziewczętom rozwoju. (5): Gdy Egipcjanie posłyszą taką wieść, jak ta o Tyrze, wić się będą z żalu. (6): Przeprawcie się do Tarszisz, jęczcie, mieszkańcy wybrzeża! (7): Czy to jest wasze wesołe miasto, którego początek sięga dawnych czasów, którego nogi zdążają daleko, by się tam osiedlić? (8): Kto zgotował taki los Tyrowi rozdającemu korony, którego kupcy byli książętami, a przekupnie ludźmi szanowanymi w świecie? (9): Pan Zastępów to postanowił, żeby upokorzyć pychę całej jego świetności i poniżyć wszystkich wielmożów świata. (10): Uprawiaj twą ziemię, o Córo Tarszisz! Portu już nie ma. (11): Wyciągnął On rękę na morze, zatrząsł królestwami, Pan nakazał w sprawie Kanaanu, by zburzyć jego warownie. (12): Rzekł On: Nie będziesz się więcej radować, Dziewico zhańbiona, Córo Sydonu! Wstań, przepraw się do Kittim: tam również nie zaznasz spokoju. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 23]

"Dziewica zhańbiona", zaraz zacznie się "nierządnica" i "nierządnica wielka". Starożytni wiedzieli jakimi epitetami obrzucić wrogów (wrogów Boga).

(13): Oto kraj Chaldejczyków - naród ten nie istniał, Asyria go założyła dla dzikich zwierząt - oni to wznieśli swe wieże; zrównali z ziemią zamki Sydonu, obrócili go w gruzy. (14): Zawyjcie, okręty Tarszisz, bo wasz gród morski - spustoszony. (15): Stanie się w ów dzień, iż Tyr pójdzie w zapomnienie na siedemdziesiąt lat, według miary dni jednego króla. Pod koniec siedemdziesięciu lat przydarzy się Tyrowi, jak nierządnicy z piosenki: (16): Weźmij cytrę, obejdź miasto, nierządnico zapomniana! Zagraj dobrze, mnóż piosenki, ażebyś się przypomniała! (17): Przyjdzie więc do tego, pod koniec siedemdziesięciu lat, że Pan nawiedzi Tyr. Ten zaś powróci do swego zarobkowania i odda się nierządowi ze wszystkimi królestwami świata na powierzchni ziemi. (18): Ale jego zarobek i jego zysk będą poświęcone Panu i nie będą gromadzone ani przechowywane. Albowiem jego zarobek będzie użyty dla tych, którzy przebywają przed obliczem Pana, żeby mogli jeść do syta i przyodziewać się wystawnie. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 23]

Znaczy się, że cały zarobek z prostytucji Bozia zabierze i rozdzieli pomiędzy świętych, na ich potrzeby. Tego jeszcze nie słyszałem

Jak więc będzie w Dzień Sądu Boga nad narodami?
(1): Oto Pan pustoszy ziemię, niszczy ją i przewraca jej powierzchnię, a mieszkańców jej rozprasza. (2): I będzie dotknięty jak lud, tak kapłan, jak sługa, tak jego pan, jak służąca, tak jej pani, jak nabywca, tak sprzedawca, jak pożyczkę dający, tak biorący ją, jak wierzyciel, tak jego dłużnik. (3): Okropnie spustoszona będzie ziemia i bezgranicznie rozdrapana, bo Pan wydał taki wyrok. (4): Żałośnie wygląda ziemia, zmarniała; świat opadł z sił, niszczeje, niebo wraz z ziemią się wyczerpały. (5): Ziemia została splugawiona przez swoich mieszkańców, bo pogwałcili prawa, przestąpili przykazania, złamali wieczyste przymierze. (6): Dlatego ziemię pochłania przekleństwo, a jej mieszkańcy odpokutowują; dlatego się przerzedzają mieszkańcy ziemi i mało ludzi zostało. (7): Młode wino w smutku, winnica podupadła, wzdychają wszyscy ludzie wesołego serca. (8): Ustała wesołość bębenków, ucichła wrzawa hulających, umilkł wesoły dźwięk cytr. (9): Nie piją wina wśród pieśni, sycera gorzknieje pijakom. (10): Zburzone jest miasto chaosu, dom każdy zamknięty od wejścia. (11): Na ulicach narzekanie na brak wina. Minęła wszelka radość, wesele odeszło z ziemi. (12): Tylko pustka została w mieście i brama rozbita w kawałki. (13): Tak bowiem będzie na środku ziemi pomiędzy narodami, jak przy otrząsaniu oliwek, jak ostatki winogron po winobraniu. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 24]

Czyli jednak stąd wzięli, że większość żywych istot Bozia znowu wytraci, a niewielu ocaleje.


A później Jezus czy pisarze kreujący jego wizerunek, naczytawszy się pism hebrajskich, stworzyli jego mowę eschatologiczną w ewangelii, podobną do tego:

(14): Ci to podniosą swój głos, sławić będą majestat Pana, wzniosą okrzyki od strony morza. (15): Dlatego na Wschodzie czcić będą Pana, na wyspach morskich imię Pana, Boga Izraelowego. (16): Od krańca ziemi słyszeliśmy pienia: Chwała Sprawiedliwemu! Lecz ja rzekłem: Mam tajemnicę, groźną mam tajemnicę, biada mi! Wiarołomni działają zdradliwie, wiarołomni dopuścili się zdrady. (17): Groza i dół, i sidło na ciebie, mieszkańcu ziemi: (18): kto umknie przed krzykiem grozy, wpadnie w dół, a kto się wydostanie z dołu, w sidła się omota! Tak, upusty otworzą się w górze i podwaliny ziemi się zatrzęsą. (19): Ziemia rozpadnie się w drobne kawałki, ziemia pękając wybuchnie, ziemia zadrgawszy zakołysze się, (20): ziemia się mocno będzie zataczać jak pijany i jak budka na wietrze będzie się chwiała; grzech jej zaciąży nad nią, tak iż upadnie i już nie powstanie. (21): Nastąpi w ów dzień to, iż Pan skarze wojsko niebieskie tam, w górze i królów ziemskich tu - na dole. (22): Zostaną zgromadzeni, uwięzieni w lochu; będą zamknięci w więzieniu, a po wielu latach będą ukarani. (23): Księżyc się zarumieni, słońce się zawstydzi, bo zakróluje Pan Zastępów na górze Syjon i w Jeruzalem: wobec swych starców będzie uwielbiony. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 24]

[cezary123]

A później, jak już Naród Wybrany rozprawi się z sąsiadami, zaborcami, wrogami, nastanie raj:



(1): Panie, Tyś Bogiem moim! Sławić Cię będę i wielbić Twe imię, bo dokonałeś przedziwnych zamierzeń z dawna powziętych, niezmiennych, prawdziwych; (2): bo zamieniłeś miasto w stos gruzów, warowny gród w rumowisko. Zamek pysznych, by się nie stał miastem, nie będzie odbudowany na wieki. (3): Przeto lud mocny Cię chwali, miasto narodów przemożnych czci Ciebie. (4): Bo Tyś jest ucieczką dla biednych, dla ubogich podporą w utrapieniu; Tyś osłoną przed deszczem, Tyś ochłodą przed skwarem; bo tchnienie przemożnych jest jak deszcz zimowy, (5): jak spiekota na suchym stepie. Ty uśmierzysz wrzawę pysznych; jak upał cieniem chmury, tak pieśń ciemięzców zostanie stłumiona. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 25]

Nieźle się zapowiada. Śmierć w ogóle zostanie zniszczona, czy tylko ta od wrogich wojen z innymi narodami?

(6): Pan Zastępów przygotuje dla wszystkich ludów na tej górze ucztę z tłustego mięsa, ucztę z wybornych win, z najpożywniejszego mięsa, z najwyborniejszych win. (7): Zedrze On na tej górze zasłonę, zapuszczoną na twarz wszystkich ludów, i całun, który okrywał wszystkie narody; (8): raz na zawsze zniszczy śmierć. Wtedy Pan Bóg otrze łzy z każdego oblicza, odejmie hańbę od swego ludu na całej ziemi, bo Pan przyrzekł. (9): I powiedzą w owym dniu: Oto nasz Bóg, Ten, któremuśmy zaufali, że nas wybawi; oto Pan, w którym złożyliśmy naszą ufność: cieszmy się i radujmy z Jego zbawienia!



(10): Albowiem ręka Pana spocznie na tej górze. Moab zaś będzie rozdeptany u siebie, jak się depcze słomę na gnojowisku; (11): i wyciągnie tam na środku swe ręce, jak pływak je wyciąga przy pływaniu, lecz Pan upokorzy jego pychę razem z wysiłkami jego rąk. (12): Niezdobytą twierdzę twoich murów On zgniecie, zwali, zrzuci w proch na ziemię. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 25]

(1): W ów dzień śpiewać będą tę pieśń w Ziemi Judzkiej: Miasto mamy potężne; On jako środek ocalenia sprawił mury i przedmurze. (2): Otwórzcie bramy! Niech wejdzie naród sprawiedliwy, dochowujący wierności; (3): jego charakter stateczny Ty kształtujesz w pokoju, w pokoju, bo Tobie zaufał. (4): Złóżcie nadzieję w Panu na zawsze, bo Pan jest wiekuistą Skałą! (5): Bo On poniżył przebywających na szczytach, upokorzył miasto niedostępne, upokorzył je aż do ziemi, sprawił, że w proch runęło: (6): podepcą je nogi, nogi biednych i stopy ubogich. (7): Ścieżka sprawiedliwego jest prosta, Ty równasz prawą drogę sprawiedliwego. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 26]

Nieźle. Ale może ten werset wszystko tłumaczy:

(10): Jeżeli okazać łaskę złoczyńcy, on nie nauczy się sprawiedliwości. Nieprawość on czyni na ziemi prawych i nie dostrzega majestatu Pana. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 26]

A ten, to oczywiście tłumaczy scenę finałową. Wrogowie nie dostrzegą ręki Bozi, tylko zjawiska atmosferyczne i ogień. Ale może to przenośnia. Ogień Boży ma wiele odmian

(11): Panie, Twa ręka wzniesiona. Oni jej nie dostrzegają. Niech ujrzą ku swemu zawstydzeniu zazdrosną dbałość Twoją o lud; ogień zaś zgotowany dla Twych wrogów niech ich pożre! [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 26]


(12): Panie, użyczysz nam pokoju, bo i wszystkie nasze dzieła Tyś nam zdziałał! (13): Panie, Boże nasz, inni panowie niż Ty nas opanowali, ale my Ciebie samego, Twoje imię wysławiamy. (14): Umarli nie ożyją, nie zmartwychwstaną cienie, dlatego że Tyś ich skarał i unicestwił i zatarłeś wszelką o nich pamięć. (15): Pomnożyłeś naród, o Panie, pomnożyłeś naród, rozsławiłeś się, rozszerzyłeś wszystkie granice kraju. (16): Panie, w ucisku szukaliśmy Ciebie, słaliśmy modły półgłosem, kiedyś Ty chłostał. (17): Jak brzemienna, bliska chwili rodzenia wije się, krzyczy w bólach porodu, takimi myśmy się stali przed Tobą, o Panie! (18): Poczęliśmy, wiliśmy się z bólu, jakbyśmy mieli rodzić; ducha zbawczego nie wydaliśmy ziemi i nie przybyło mieszkańców na świecie. (19): Ożyją Twoi umarli, zmartwychwstaną ich trupy, obudzą się i krzykną z radości spoczywający w prochu, bo rosa Twoja jest rosą światłości, a ziemia wyda cienie zmarłych. (20): Idź, mój ludu, wejdź do swoich komnat i zamknij drzwi za sobą! Skryj się na małą chwilę, aż gniew przeminie: (21): bo oto Pan wychodzi ze swojego miejsca, by karać niegodziwość mieszkańców ziemi, a ziemia ukaże krew, którą nasiąkła, i pomordowanych kryć dłużej nie będzie. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 26]


(1): W ów dzień Pan ukarze swym mieczem twardym, wielkim i mocnym, Lewiatana, węża płochliwego, Lewiatana, węża krętego; zabije też potwora morskiego. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 27]


(2): W ów dzień powiedzą: Winnica urocza! Śpiewajcie o niej! (3): Ja, Pan, jestem jej stróżem; podlewam ją co chwila, by jej co złego nie spotkało, strzegę jej w dzień i w nocy. (4): Nie czuję gniewu. Niech Mi kto sprawi w niej ciernie i głogi! Wypowiem mu wojnę, spalę je wszystkie razem! (5): Albo raczej niech się uchwyci mojej opieki, i zawrze pokój ze Mną, pokój ze Mną niech zawrze! (6): W przyszłości Jakub się zakorzeni, Izrael zakwitnie i rozrośnie się, i napełni powierzchnię ziemi owocami. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 27]


I wracamy do myśli przewodniej Księgi Izajasza, a mianowicie wytłumaczenia cierpień, wojen, śmierci narodu wybranego wynikającej z pospolitej polityki owych czasów, na tle cierpień, wojen, śmierci w ogóle.

(7): Czy uderzył go On tak, jak uderzył jego katów? Czy zabił, jak pozabijał jego zabójców? (8): Wygnaniem, zsyłką wywarł odwet na mieście; przepędził je swoim gwałtownym podmuchem jakby w dzień wschodniego wiatru. (9): Toteż wina Jakuba przez to będzie zmazana; i ten będzie cały owoc usunięcia jego grzechu; wszystkie kamienie ołtarza przeznaczy on na pokruszenie jak kamienie wapienne. Nie będą stać już aszery ni stele słoneczne. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 27]

Bozia bije swoich, ale nie tak jak obcych. Dopuszcza powszechne konsekwencje życia i wojowania, ale cierpienie swoich ma większy sens. Ciekawe, ciekawe...


(10): Ponieważ warowne miasto stanie się pustkowiem, siedzibą wyludnioną i jak pustynia opustoszałą. Tam pasać się będzie stado cieląt i tam kłaść się i skubać jego gałązki. (11): Gałęzie jego uschnąwszy odłamią się: przyjdą kobiety i popalą je. Bo jest to naród nierozumny. Dlatego nie zmiłuje się nad nim jego Stwórca ani mu Stworzyciel jego nie okaże litości. (12): Stanie się w ów dzień, że Pan wymłóci kłosy - od Rzeki aż do Potoku Egipskiego; i wy, synowie Izraela, wszyscy co do jednego będziecie zgromadzeni. (13): W ów dzień zagrają na wielkiej trąbie, i wtedy przyjdą zagubieni w kraju Asyrii i rozproszeni po kraju egipskim, i uwielbią Pana na świętej górze, w Jeruzalem. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 27]

PAN działa tak w polityce z pewnym zamiarem, a mianowicie po to, żeby w końcu wyklarował się jego naród wybrany w swojej ziemi obiecanej. I nie obrazi się, jeżeli będzie panował nad całą Ziemią i wszystkimi innymi narodami. A jeżeli to wszystko działo się bez Absolutu, bez nadprzyrodzonego zamysłu? Wtedy pozostaje wyjaśnienie inne - zwykłe ewolucyjne: konkurencja i chęć dominacji narodów nad narodami, nawet sięgające idei Stworzyciela rzeczywistości. (Oczywiście stopniowo, na takim poziomie na jaki było istoty rozumne stać w każdym momencie rozwoju ewolucji i świadomości Stwórcy).


Zbuntowane plemię trzeba przywołać do porządku. Może to nie nierządnica wielka jak obce narody, ale jakoś trzeba ich...:

(1): Biada pysznej koronie pijaków Efraima, więdnącemu kwieciu jego wspaniałej ozdoby, którą żyzna dolina nosi na szczycie! Biada zamroczonym winem! (2): Oto ktoś przez Pana posłany, mocny i potężny, jak burza gradowa, jak niszczycielska trąba powietrzna, jak nawałnica wód gwałtownie wzbierających, wszystko na ziemię z mocą rzuci. (3): Nogami zdeptana będzie pyszna korona pijaków Efraima, a więdnące kwiecie jego wspaniałej ozdoby, którą żyzna dolina nosi na szczycie, (4): będzie jak wczesna figa przed nadejściem lata: kto ją zobaczy, zrywa i połyka chciwie, ledwie wziął do ręki. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 28]

(5): W owym dniu Pan Zastępów będzie koroną chwały i ozdobnym diademem dla Reszty swego ludu, (6): i natchnieniem sprawiedliwości dla zasiadającego w sądzie, i natchnieniem męstwa dla odpierających natarcie u bramy. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 28]


(7): Nawet kapłan i prorok słaniają się od wina i zataczają się pod wpływem sycery. Chwieją się oni od sycery, chodzą upojeni winem, zataczają się od sycery, słaniają się w czasie prorokowania, potykają się, gdy podejmują decyzje. (8): Bo wszystkie stoły są pełne plugawych wymiotów i nie ma już czystego miejsca. (9): Mówią: "Komu on chce przekazywać wiedzę? Komu mógłby wyjaśnić przesłanie? Chyba tylko dzieciom, które przestały ssać mleko, które dopiero co odstawiono od piersi! (10): Bo nakaz za nakazem, przepis za przepisem, trochę tu, trochę tam". (11): Oto wargami bełkoczących i obcym językiem będzie przemawiał do tego ludu. (12): Bo mówił do nich: "Tu znajdziecie odpoczynek, dajcie więc odetchnąć strudzonemu. Tu jest miejsce wytchnienia", ale nie chcieli słuchać. (13): PAN więc do nich przemówi: "Nakaz za nakazem, przepis za przepisem; trochę tu, trochę tam", aby szli i upadli na wznak, potłukli się, wpadli w matnię i zostali pojmani. (14): Dlatego słuchajcie słów PANA, szydercy, rządzący ludem, który jest w Jerozolimie! [Biblia Paulistów, Iz 28]

(14): Dlatego posłuchajcie słowa Pańskiego, wy wszyscy, panujący nad tym ludem, który jest w Jerozolimie. (15): Mówicie: Zawarliśmy przymierze ze Śmiercią, i z Szeolem zrobiliśmy układ. Gdy się rozleje powódź wrogów, nas nie dosięgnie, bo z kłamstwa uczyniliśmy sobie schronisko i skryliśmy się pod fałszem. (16): Przeto tak mówi Pan Bóg: Oto Ja kładę na Syjonie kamień, kamień dobrany, węgielny, cenny, do fundamentów założony. Kto wierzy, nie potknie się. (17): I wezmę sobie prawo za miarę, a sprawiedliwość za pion. Ale grad zmiecie schronisko kłamstwa, a wody zaleją kryjówkę. (18): Wasze przymierze ze Śmiercią zostanie zerwane, i nie ostoi się wasz układ z Szeolem. Gdy się rozleje powódź wrogów, będziecie dla nich na zdeptanie. (19): Ile razy ona przyjdzie, pochwyci was. Gdy przechodzić będzie każdego ranka, i we dnie, i w nocy, blady strach na wieść o niej padnie. (20): Bo za krótkie będzie łóżko, aby się wyciągnąć, i zbyt wąskie przykrycie, by się nim owinąć. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 28]


Interesujące byłoby prześledzenie, jak znaczenie proroctw było stopniowo coraz bardziej rozszerzane - od ówczesnej sytuacji politycznej Izraela, przez dopasowanie do Jezusa Chrystusa jako Mesjasza, do całkowicie uniwersalnego rozumienia, być może dotyczącego całej rzeczywistości w dowolnym układzie, czasie i miejscu. Jeżeli ten kod ma takie możliwości, to świadczy to o głębi ludzkich nadziei, oczekiwań i reakcji ze środowiskiem, która wydobywa kolejne warstwy bytów.

[cezary123]

I wracamy do myśli przewodniej Księgi Izajasza, a mianowicie wytłumaczenia cierpień, wojen, śmierci narodu wybranego wynikającej z pospolitej polityki owych czasów, na tle cierpień, wojen, śmierci w ogóle.

To naturalna mądrość kodu życia w ewolucji. Przejdzie pożar przez puszczę - wszyscy ucierpią, ale wtedy odnowi się szata gatunkowa drzew. Niektóre rośliny wytrzymają, ich konkurenci wyginą.


"OGIEŃ, CZYLI ŻYCIE
Przedstawiając pożary w lasach, media często mówią o stratach i zniszczeniach. Naukowcy zachęcają jednak, by spojrzeć na to także w inny sposób. Samo zaś pogorzelisko traktują jako wymarzony poligon, pozwalający obserwować naturalne reakcje przyrody na zaburzenie".
http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/ ... unkow.html


Deszcz pada na głowy prawych i nieprawych.
Kto się nie utopi, ten nauczy się pływać, a konkurencja mocniej dostanie.

[cezary123]

Oczywiście to nadal tylko sfera pod-boska. Nie do pomyślenia dla mnie jest to, żeby Stwórca Wszechświata bawił się w takie okrutne niewiadomoco. Ale to pewnie próba teodycei - jak pogodzić cierpienia, nienawiść, wojny, wypadki i przypadki z istnieniem Idealnego Absolutu. (Który mógłby w okamgnieniu zastosować ostateczną mądrość, jaka jeszcze przez miliony lat nie będzie do pomyślenia nawet dla rozpolitykowanych istot na ewoluującej planecie i wreszcie wszystko by naprawdę ożyło!)

Możliwe jest też, że pisarze Biblii, po grzechu pierwszych ludzi i utracie raju, odwróceniu się Boga od rzeczywistości, po prostu piszą co im wychodzi, co by chcieli, co przypisują Wszechmocy, a nie to, co naprawdę by od Absolutu pochodziło. Absolut przecież się obraził i zamknął rajską rzeczywistość, pozostawiając nam same ogryzki istnienia. W takiej rzeczywistości tak musi być niedoskonale i strasznie. A Bóg patrzy i śmieje się z naiwnych. (nawet z tych tekstów intryg, emocji i planów, które przypisują jemu tak dobitnie przez całą Biblię).
Ale wtedy kto, co i jak naprawdę tym rządzi? Marne ludzkie wyobrażenia, przypadek, konieczność praw natury i losy historii bez nadzoru Wszechmogącego?

[cezary123]

Izajasz coraz bardziej się rozkręca:

(1): Ach, Arielu, Arielu, miasto, gdzie obozował Dawid! Dodajcie rok do roku, święta niech biegną swym cyklem! (2): Wówczas ucisnę Ariela: nastanie żałość i wzdychanie. Ty będziesz dla mnie jakby Arielem: (3): jak Dawid rozłożę obóz przeciw tobie, otoczę cię szańcami, wzniosę przeciw tobie oblężnicze wieże. (4): Wtedy pokornie z ziemi mówić będziesz i z prochu wyjdą twe słowa stłumione; twój głos jakby upiora dobędzie się z ziemi, a mowa twa z prochu wyda się piszczeniem. (5): Jak drobny pył będzie twoich wrogów zgraja, i jak rozwiane plewy tłum twoich ciemięzców. A stanie się to nagle, niespodzianie: (6): zostaniesz nawiedzone przez Pana Zastępów grzmotem, wstrząsami i wielkim hukiem, huraganem, burzą i płomieniami trawiącego ognia. (7): Jak sen, jak widziadło nocne wyda się zgraja wszystkich narodów, co przeciw Arielowi wojują. Z wszystkimi, co walczą przeciw niemu, z wieżami oblężniczymi i z oblegającymi go stanie się podobnie, (8): jak kiedy ktoś głodny śni, że je, ale się budzi z pustym żołądkiem, i jak gdy ktoś spragniony śni, że pije, lecz budzi się zmęczony i z wyschniętym gardłem, tak będzie ze zgrają wszystkich narodów, idących do boju przeciw górze Syjon. (9): Wpadnijcie w osłupienie i trwajcie w nim, zaślepcie się i pozostańcie ślepi, bądźcie pijani, choć nie od wina, zataczajcie się, choć nie pod wpływem sycery. (10): Bo Pan spuścił na was sen twardy, zawiązał wasze oczy wieszczków i zakrył wasze głowy jasnowidzów. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 29]

(11): Każde objawienie jest dla was jakby słowami zapieczętowanej księgi. Daje się ją temu, który umie czytać, mówiąc: Czytaj ją, prosimy. On zaś odpowiada: Nie mogę, bo ona jest zapieczętowana. (12): Albo dają księgę takiemu, który nie umie czytać, mówiąc: Czytajże to, a on odpowiada: Nie umiem czytać. (13): Wyrzekł Pan: Ponieważ ten lud zbliża się do Mnie tylko w słowach, i sławi Mnie tylko wargami, podczas gdy serce jego jest z dala ode Mnie; ponieważ cześć jego jest dla Mnie tylko wyuczonym przez ludzi zwyczajem, (14): dlatego właśnie Ja ponowię niezwykłe działanie cudów i dziwów z tym ludem: zginie mądrość jego myślicieli, a rozum jego mędrców zaniknie. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 29]

Tak, to problem wielu religii - dewocja.

(18): W ów dzień głusi usłyszą słowa księgi, a oczy niewidomych, wolne od mroku i od ciemności, będą widzieć. (19): Pokorni wzmogą swą radość w Panu, i najubożsi rozweselą się w Świętym Izraela, (20): bo nie stanie ciemięzcy, z szydercą koniec będzie, i wycięci będą wszyscy, co za złem gonią: (21): którzy słowem przywodzą drugiego do grzechu, którzy w bramie stawiają sidła na sędziów i odprawiają sprawiedliwego z niczym. (22): Dlatego tak mówi Pan, Bóg domu Jakuba, który odkupił Abrahama: Odtąd Jakub nie będzie się rumienił ani oblicze jego już nie przyblednie, (23): bo gdy ujrzy swe dzieci, dzieło mych rąk, wśród siebie, ogłosi imię moje jako święte. Wtedy czcić będą Świętego Jakubowego i z bojaźnią szanować Boga Izraela. (24): Duchem zbłąkani poznają mądrość, a szemrzący zdobędą pouczenie. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 29]

Tak, odnowa religijna zawsze wskazana


(1): Biada synom zbuntowanym! - wyrocznia Pana. Wykonują zamiary, ale nie moje, i wiążą się układami, lecz nie z mego natchnienia, tak że dodają grzech do grzechu. (2): Udają się w podróż do Egiptu bez zasięgnięcia zdania ust moich, aby się uciec pod opiekę faraona i by się schronić w cieniu Egiptu. (3): Lecz opieka faraona będzie dla was zawstydzeniem, a pohańbieniem ucieczka w cień Egiptu. (4): Bo jego książęta byli w Soan i jego posłowie doszli do Chanes. (5): Wszyscy zawiodą się na narodzie, co będzie nieużyteczny dla nich: ani ku pomocy, ani na pożytek, tylko na wstyd, a nawet na hańbę. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 30]

To trzeba było tak od razu, że nie chcą sojuszu z Egiptem, a nie latać na golasa i protestować.


Bożki egipskie przeszkadzały we wspólnej polityce:


(18): Lecz Pan czeka, by wam okazać łaskę, i dlatego stoi, by się zlitować nad wami, bo Pan jest sprawiedliwym Bogiem. Szczęśliwi wszyscy, którzy w Nim ufają! (19): Zaiste, o ludu, który zamieszkujesz Syjon w Jerozolimie, nie będziesz gorzko płakał. Rychło okaże ci On łaskę na głos twojej prośby. Ledwie usłyszy, odpowie ci. (20): Choćby ci dał Pan chleb ucisku i wodę utrapienia, twój Nauczyciel już nie odstąpi, ale oczy twoje patrzeć będą na twego Mistrza. (21): Twoje uszy usłyszą słowa rozlegające się za tobą: To jest droga, idźcie nią!, gdybyś zboczył na prawo lub na lewo. (22): Wtedy za nieczyste uznasz srebrne obicia twych bożków i złote odzienia twych posągów. Wyrzucisz je jak brudną szmatę. Powiesz im: Precz! (23): On użyczy deszczu na twoje zboże, którym obsiejesz rolę, a chleb z urodzajów gleby będzie soczysty i pożywny. Twoja trzoda będzie się pasła w owym czasie na rozległych łąkach. (24): Woły i osły obrabiające rolę żreć będą paszę dobrze przyprawioną, która została przewiana opałką i siedlaczką. (25): Przyjdzie do tego, iż po wszystkich wysokich górach i po wszystkich wzniesionych pagórkach znajdą się strumienie płynących wód na czas wielkiej rzezi, gdy upadną warownie. (26): Wówczas światło księżyca będzie jak światło słoneczne, a światło słońca stanie się siedmiokrotne, jakby światło siedmiu dni - w dniu, gdy Pan opatrzy rany swego ludu i uleczy jego sińce po razach. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 30]

No to nieźle by planeta wyglądała, gdyby to się stało dosłownie.
Są takie układy planetarne wokół jaśniejszych gwiazd, ale warunki fizyczne na powierzchni są zupełnie nieziemskie.


(27): Oto imię Pana przychodzi z daleka, gniew Jego rozgorzał, przygniatający Jego ciężar; Jego wargi pełne są wzburzenia, Jego język jak pożerający ogień. (28): Tchnienie Jego jak potok wezbrany, którego nurt dosięga szyi. Przybywa przesiać narody sitem zniszczenia i włożyć między szczęki ludów wędzidło zwodnicze. (29): Pieśni mieć będziecie, jak przy obchodzie nocnej uroczystości, i radość serca jak u tego, co idzie przy dźwiękach fletu, zdążając na górę Pańską, ku Skale Izraela. (30): Pan da słyszeć swój głos potężny, okaże, jak ramię swe spuszcza w wybuchu gniewu, wśród płomieni pożerającego ognia, wśród piorunów, ulewy i ciężkiego gradu. (31): Bo od głosu Pana przerazi się Aszszur, rózgą będzie wysmagany. (32): Każde uderzenie kija będzie dla niego karą, którą Pan spuści na niego przy wtórze bębnów i cytr, i walczyć On z nim będzie w zaciekłych bitwach. (33): Bo dawno przygotowano Tofet, ono jest także dla króla gotowe, zostało pogłębione, rozszerzone; stos węgli i drwa w nim obfitują. Tchnienie Pana niby potok siarki je rozpali. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 30]


Zajrzałem z ciekawości, co to takiego Tofet.
Palenisko do składania ofiar.
Ludzie opanowali ogień i nie wiedzieli jak go użyć, żeby siłom nadprzyrodzonym się przypodobać.
PAN sobie kpiny robi zamiast rzeczywiście powstrzymać te prymitywne istoty.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Moloch


(1): Biada tym, którzy zstępują do Egiptu po pomoc, pokładają nadzieję w koniach, mają ufność w mnóstwie rydwanów oraz w bardzo wielkiej sile jazdy, a nie pokładają ufności w Świętym Izraela ani się nie radzą Pana. (2): A przecież On również potrafi sprowadzić niedolę; On słów swoich nie cofa, powstanie przeciw domowi złoczyńców i przeciw pomocy dla źle postępujących. (3): Egipcjanie to ludzie, a nie Bóg; ich konie to ciało, a nie duch! Gdy Pan wyciągnie rękę, runie wspomożyciel, upadnie wspomagany, i zginą oni wszyscy razem. (4): Albowiem Pan tak powiedział do mnie: Podobnie jak lew albo lwiątko pomrukuje nad swą zdobyczą: gdy przeciw niemu zbierze się tłum pasterzy, on się nie lęka ich krzyku ani się nie płoszy ich hałasem, tak Pan Zastępów zstąpi do boju na górze Syjon i na jego wzgórze (5): Jak ptaki latające, tak Pan Zastępów osłoni Jeruzalem, osłoni i ocali, oszczędzi i wyzwoli. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 31]


Izajasz ciągle kojarzy Boga z ptakami skrzydlatymi.


(6): Dzieci Izraela, wróćcie do Tego, od którego odstępstwo oddziela was głęboko. (7): Zaiste, owego dnia każdy porzuci swe bożki srebrne i bożyszcza złote, które wam zrobiły grzeszne wasze ręce. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 31]

(8): Nie od ludzkiego miecza padnie Aszszur, pochłonie go miecz nie człowieczy. Jeśli ucieknie przed mieczem, kwiat jego wojska pójdzie pod jarzmo. (9): Twierdza jego podda się w przestrachu i dowódcy jego załamią się przed znakiem zwycięzcy. Wyrocznia Pana, który ma ogień na Syjonie i piec swój w Jeruzalem. [Biblia Tysiąclecia IV, Iz 31]

Dobrze, że nie Tofet.